Wraz ze wzrostem średniej długości życia człowieka, liczba osób starszych i cierpiących z powodu związanych ze starzeniem się problemów zdrowotnych w ogólnej światowej populacji stopniowo wrasta. Specjaliści szacują, że do 2050 r. osoby powyżej 60. roku życia będą stanowić 22% ludzkiej populacji, czyli że będzie ich ok. 2 miliardy.

Przy czym proces starzenia się organizmu jest najważniejszym czynnikiem ryzyka rozwoju tzw. przewlekłych chorób niezakaźnych, takich jak choroby układu krążenia, nowotwory, cukrzyca, zaburzenia neurodegeneracyjne i choroby nerek, powodujących na całym świecie ok. 100 tys. zgonów dziennie.

Jednocześnie jednak szeroko zakrojone badania epidemiologiczne pokazują, że zdrowa dieta z dużym udziałem owoców i warzyw koreluje ze spowolnieniem postępu procesu starzenia się organizmu i rozwoju związanych z tym procesem problemów zdrowotnych. Jak natomiast wynika z innych badań, chociaż dostępnych jest wiele leków na choroby wieku późnego, większość z nich obarczona jest działaniami niepożądanymi, a także okazuje się nieskuteczna w przypadku niewłaściwej kontroli przebiegu procesu terapeutycznego. Dlatego też w obszarze badań nad procesami starzenia się organizmu i związanymi z tym procesem chorobami przewlekłymi, w ostatnim czasie szczególną uwagę badaczy przykuwają tzw. nutraceutyki, czyli aktywne biologicznie i farmakologicznie składniki pokarmowe.

Jednym z takich składników jest związek z grupy barwników karotenoidowych – likopen. Najbogatszym źródłem likopenu pozostają pomidory i rozmaite przetwory pomidorowe, ale pewne jego ilości można znaleźć też w niektórych owocach, w tym morelach, arbuzach, grejpfrutach i gujawach. Ponieważ w odróżnieniu od wielu innych karotenoidów, likopen nie może być przekształcany przez organizm w witaminę A, dlatego mówi się o nim jako o karotenoidzie niebędącym prowitaminą A.

Niemniej w jednym z niedawno wykonanych badań wykazano, że to właśnie likopen, spośród wszystkich naturalnie występujących w ludzkiej surowicy karotenoidów, posiada zdolność osiągania najwyższego stężenia we krwi i wszystkich tkankach naszego organizmu. Przy czym likopen jest jednym z najsilniejszych, znanych nauce antyoksydantów, eliminującym toksyczne, reaktywne formy tlenu 2-krotnie skuteczniej w porównaniu z β-karotenem i 10-krotnie skuteczniej niż α-tokoferol, czyli znana jako efektywny przeciwutleniacz witamina E. Funkcjonalna rola likopenu nie ogranicza się jednak tylko do działania jako przeciwutleniacz, lecz ma on również kilka innych atrakcyjnych prozdrowotnie kierunków aktywności biologicznej, co powoduje, że jego cząsteczka znalazła się ostatnio w centrum zainteresowania badań z obszaru zdrowia publicznego.

Biorąc pod uwagę wszystkie te fakty, autorzy niedawno opublikowanej metaanalizy badań naukowych (Abir, 2023) dokonali przeglądu mechanizmów leżących u podstaw potencjalnie przeciwstarzeniowych właściwości likopenu, wyjaśniając jego wpływ na biomarkery starości i zaburzenia zdrowotne, związane z przebiegiem procesu starzenia się organizmu. Analiza ta doprowadziła jej autorów do kilku znamiennych wniosków:

1. Liczne badania wykazują, że likopen ma znaczący wpływ na biomarkery starości, zapobiega procesowi starzenia się organizmu i minimalizuje nasilenie chorób przewlekłych związanych z wiekiem.
2. Likopen może być potencjalnym środkiem farmaceutycznym, wskazywanym do leczenia problemów zdrowotnych związanych z wiekiem, ponieważ może opóźniać proces starzenia się organizmu poprzez osłabianie biomarkerów starości i działając jako mimetyk restrykcji kalorycznych, który zapobiega zaburzeniom metabolicznym i rozwojowi chorób przewlekłych.
3. Funkcjonalne działanie likopenu przeciwko związanym z wiekiem problemom zdrowotnym może przyczyniać się do zdrowego starzenia się ludzi i wydłużenia czasu ich życia.

Ponieważ wysoka aktywność biologiczna likopenu może pomóc w walce ze starzeniem się organizmu i związanymi z tym procesem problemami zdrowotnymi, należy suplementować ten składnik pokarmowy w większych ilościach, tak aby wymiernie podnieść jego poziom w surowicy krwi.

Sławomir Ambroziak