Osteoartroza, czyli (używając mniej fachowego języka) choroba zwyrodnieniowa stawów, to najczęstsza dysfunkcja stawów związana z wiekiem, charakteryzująca się degradacją chrząstki stawowej wraz z patologicznymi zmianami zachodzącymi we wszystkich elementach stawowych i okołostawowych, a więc również w błoniach maziowych, więzadłach, mięśniach i kościach. W populacjach zachodnich choroba zwyrodnieniowa stawów jest jedną z najczęstszych przyczyn dolegliwości bólowych, utraty funkcji lokomocyjnych i niepełnosprawności osób dorosłych. Etiologia osteoartrozy nie została całkowicie wyjaśniona, ale specjaliści zauważają, że w patogenezie tej choroby ma swój udział kilka czynników, w tym czynniki mechaniczne, genetyczne i związane z procesami starzenia się organizmu, które ostatecznie prowadzą do zapalenia błony maziowej, śmierci komórkowej (apoptozy) komórek tkanki chrzęstnej (chondrocytów) i degradacji chrząstki.

Największym czynnikiem ryzyka osteoartrozy jest jednak podeszły wiek. Radiograficzne dowody choroby zwyrodnieniowej stawów występują u wielu osób przed 65-tym rokiem życia i u około 80% seniorów w wieku powyżej 75-ciu lat. Zmiany związane z wiekiem w tkankach stawowych, które przyczyniają się do rozwoju choroby zwyrodnieniowej stawów, obejmują starzenie się komórek tkanki chrzęstnej i zmiany związane ze starzeniem się macierzy zewnątrzkomórkowej.

Rodzina sirtuin (SIRT) to intensywnie badana w ostatnim czasie grupa enzymów o właściwościach przeciwstarzeniowych. Niedawno potwierdzono, że niedobory sirtuiny 1 [SIRT1) są powiązane z różnymi problemami wieku późnego, takimi jak otyłość, cukrzyca typu 2, choroby układu krążenia, nowotwory, demencja, osteoporoza i właśnie również z osteoartroza, czyli choroba zwyrodnieniowa stawów.

Ekspresja białka SIRT1, jak wykazano w badaniach, zachodzi w jądrach chondrocytów wszystkich warstw tkanki chrzęstnej, a także w komórkach błon maziowych, a wszystkie czynniki destrukcyjne hamują produkcję białka tego enzymu. Czynnik prozapalne indukują do tego rozpad białka SIRT1, zmniejszając tym sposobem jego aktywność enzymatyczną. Natomiast reakcja wywołana stresem oksydacyjnym zmniejsza aktywność SIRT1 i inicjuje proces degradacji białka tego enzymu. Z drugiej jednak strony, aktywacja SIRT1 i związanego z nią szlaku sygnałowego, jak dowiodły badania, zapobiega dysfunkcjom komórek tkanki chrzęstnej.

W badaniach potwierdzono, że ekspresja białka SIRT1 w zwyrodniałej chrząstce ludzkiej ulega znacznemu osłabieniu, co prowadzi do patologicznego przerostu chondrocytów i degeneracji tkanki chrzęstnej. Przykładowo u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawu kolanowego, jak się okazuje, poziom ekspresji SIRT1 w chrząstce stawowej jest drastycznie obniżony i jest odwrotnie skorelowany ze stopniem nasilenia choroby zwyrodnieniowej stawów.

Resweratrol to aktywny biologicznie składnik pokarmowy z grupy polifenoli, znajdowany głównie w skórkach czerwonych winogron i różnych innych owoców, w winach, orzeszkach ziemnych i korzeniach rdestowca japońskiego. W świetle wyników licznych badań wydaje się, że spożywanie resweratrolu niesie znaczne korzyści zdrowotne, m.in. z uwagi na specyficzną zdolność tego związku do aktywacji ludzkiej SIRT1, wykazaną w zarówno w badaniach in vivo, jak też in vitro. Jak uważają specjaliści, resweratrol jest najsilniejszym, naturalnym aktywatorem SIRT1.

Dlatego też, jak podkreślają autorzy stosunkowo niedawno opublikowanej pracy naukowej (Deng, 2019), niezbędne jest wyjaśnienie roli SIRT1 i jej naturalnego aktywatora, resweratrolu, w patogenezie choroby zwyrodnieniowej stawów, w celu opracowania nowych, skutecznych metod leczenia tej przypadłości zdrowotnej.

Jak informują nas autorzy tego opracowania naukowego, resweratrol, aktywator SIRT1, może chronić chondrocyty przed rozwojem choroby zwyrodnieniowej stawów. Resweratrol zwiększał w badaniach ekspresję białka SIRT1 w sposób zależny od dawki; leczenie resweratrolem w stężeniach 25 i/lub 50 µM znacząco zwiększało ekspresję genu SIRT1 w prawidłowych, zdrowych chondrocytach i chondrocytach dotkniętych chorobą zwyrodnieniową stawów. Resweratrol chronił chondrocyty przed aktywnością mediatorów stanu zapalnego na drodze aktywacji SIRT1. Ponadto regulacja w górę SIRT1 lub leczenie aktywatorem SIRT1, resweratrolem, skutkowała działaniem przeciwzapalnym na ludzkie chondrocyty. Jednocześnie wzrost poziomu SIRT1 wpływał pozytywnie na geny chondrocytów, w tym na ekspresję różnych form kolagenu i agrekanu, czyli podstawowych składników prawidłowej chrząstki. Regulacja w górę SIRT1 hamuje również komórkową śmierć (apoptozę) chondrocytów i degradację macierzy zewnątrzkomórkowej, związane z przebiegiem osteoartrozy.

Jak informują dalej autorzy opracowania, w podwójnie zaślepionej, randomizowanej próbie kontrolnej, w której wzięło udział 110 osób z łagodną lub umiarkowaną chorobą zwyrodnieniową stawu kolanowego, pacjenci otrzymywali 15 mg meloksykamu (leku przeciwzapalnego) i 500 mg resweratrolu lub placebo dziennie przez 90 dni. A wyniki tego badania wykazały, że nasilenie bólu i poziomy markerów biochemicznych osteoartrozy były znacznie obniżone w grupie leczonej resweratrolem, w porównaniu z grupą placebo. Badanie wykazało ponadto, że resweratrol znacznie poprawia funkcjonalność stawów i łagodzi objawy choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego. Przy czym 500 mg resweratrolu dziennie było dawką całkowicie bezpieczną i bardzo dobrze tolerowaną przez pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawu kolanowego.

Autorzy podsumowali więc swoje opracowanie konkluzją, że resweratrol aktywuje SIRT1, przez co hamuje postęp choroby zwyrodnieniowej stawów, tak więc w przyszłości aktywacja SIRT1 poprzez resweratrol może stać się odpowiednim podejściem terapeutycznym do leczenia choroby zwyrodnieniowej stawów.

Sławomir Ambroziak