Ogólnie rzecz ujmując, ludność świata starzeje się, dlatego prawie w każdym kraju obserwujemy wzrost liczby i odsetka osób starszych. W związku z tym specjaliści spodziewają się fali problemów zdrowotnych, związanych z procesami starzenia się organizmu, m.in. takich jak wynikające z podeszłego wieku pogorszenie funkcji poznawczych.

Chociaż wiek jest faktycznie najważniejszym predyktorem pogorszenia funkcji poznawczych, w rzeczywistości na przebieg tego procesu składa się skomplikowana współzależność wielu czynników, w tym uwarunkowań demograficznych, genetycznych, społeczno-ekonomicznych, środowiskowych i żywieniowych. Ponieważ na dzień dzisiejszy nie są dostępne żadne skuteczne metody leczenia zaburzeń funkcji poznawczych związanych z wiekiem, dlatego główne znaczenie mają tutaj rozmaite strategie profilaktyczne. Obecnie istnieje już wiele dowodów wskazujących na to, że różne aktywne biologicznie składniki pokarmowe mogą hamować związany z wiekiem spadek zdolności poznawczych. Przykładowo niektóre dowody wskazują, że określone wzorce żywieniowe, jak chociażby dieta śródziemnomorska, mają duży potencjał w walce z pogarszaniem się funkcji poznawczych. Pod kątem potencjalnych właściwości poprawiających funkcje poznawcze przebadano też wiele poszczególnych składników pokarmowych, m.in. witaminy z grupy B, polifenole antyoksydacyjne, selen, witaminę D, średniołańcuchowe trójglicerydy (MCT) oraz długołańcuchowe kwasy tłuszczowe szeregu omega 3.

Ważnym składnikiem odżywczym, o którym wiadomo, że wpływa pozytywnie na rozwój mózgu i hamuje procesy jego starzenia się, jest cholina. Między innymi dlatego, że główne metabolity choliny, odpowiednio acetylocholina i fosfatydylocholina, przyczyniają się do prawidłowych funkcji sygnalizacyjnych tkanki nerwowej i strukturalnej integralności błon komórkowych neuronów mózgu. Wychwyt choliny przez mózg jest u osób starszych ograniczony, a niedostateczna podaż choliny z pożywienia przyczynia się do pogorszenia funkcji poznawczych, związanych z procesem starzenia się organizmu. Nic więc dziwnego, że wyższy udział choliny w diecie związany jest, jak wynika z badań, z lepszymi zdolnościami poznawczymi osób starszych.

Jednym ze sposobów na zwiększenie zawartości choliny w diecie jest jej suplementacja z użyciem cytykoliny, chlorku choliny, dwuwinian choliny, glicerofosfocholiny lub fosfatydylocholiny. Przy czym specjaliści sugerują, że w porównaniu z ugrupowaniem choliny pozyskiwanym z innych źródeł dietetycznych, cholina z cytykoliny jest mniej podatna na konwersję do trimetyloaminy (TMA) i N-tlenku trimetyloaminy (TMAO), które podejrzewane są o to, że mogą być zaangażowane w patogenezę chorób sercowo-naczyniowych. Cytykolina jest bowiem naturalnie występującym w organizmie i pożywieniu mononukleotydem, składającym się z cytozyny, rybozy, pirofosforanu i choliny, wytwarzanym przez organizm jako produkt pośredni biosyntezy fosfatydylocholiny i sfingomieliny.

Neuroprotekcyjna aktywność cytykoliny obejmuje aktywację biosyntezy strukturalnych fosfolipidów błon komórkowych neuronów, poprawę metabolizmu mózgowego, utrzymanie właściwego poziomu neuroprzekaźników w ośrodkowym układzie nerwowym oraz ograniczenie strat kardiolipiny, odpowiedzialnej za prawidłową pracę mitochondriów. Nic więc dziwnego, że suplementacja cytykoliny wykazała w badaniach korzystny wpływ na funkcje pamięci i zachowanie w populacjach z szerokim zakresem upośledzeń, takich jak umiarkowane naczyniowe zaburzenia poznawcze, otępienie pochodzenia naczyniowego czy otępienie starcze.

W badanych populacjach zdrowych osobników, doustne przyjmowanie suplementu cytykoliny poprawiało, w porównaniu z placebo, koncentrację u kobiet w średnim wieku i u dorastających mężczyzn, a także wynik pamięci logicznej oraz stopień zapamiętywaniu słów i przedmiotów u mężczyzn i kobiet w średnim i starszym wieku. Do niedawna jednak żadne badania nie oceniały wpływu suplementacji cytykoliny na pamięć osób w podeszłym wieku z zaburzeniami pamięci związanymi z wiekiem. Dlatego celem przeprowadzonego stosunkowo niedawno eksperymentu było właśnie zbadanie wpływu suplementacji cytykoliny na pamięć ogólnie zdrowych osób starszych z zaburzeniami pamięci związanymi z wiekiem (Nakazaki, 2021).

W tym randomizowanym, podwójnie zaślepionym, kontrolowanym placebo badaniu uczestniczyło łącznie 100 ogólnie zdrowych mężczyzn i kobiet z zaburzeniami pamięci związanymi z wiekiem, w wieku od 50 do 85 lat. Uczestnicy zostali losowo przydzieleni do grup otrzymujących placebo (51 osób) lub cytykolinę (49 osób) w dawce 500 mg dziennie przez 12 tygodni. Czynność pamięci oceniano na początku i na końcu badania za pomocą testów Cambridge Brain Sciences, Ontario, Kanada. Ocena bezpieczeństwa suplementacji obejmowała analizę działań niepożądanych, masy ciała, ciśnienia tętniczego krwi oraz panelu hematologicznego i metabolicznego.

Po 12-tygodniowej suplementacji uczestnicy otrzymujący cytykolinę wykazywali znacznie większą poprawę wyników w zakresie pamięci epizodycznej w porównaniu z tymi, którzy otrzymywali placebo. Również pamięć złożona, oceniona na podstawie wyników 4 testów pamięci, poprawiła się w znacznie większym stopniu, w porównaniu z placebo, po suplementacji cytykoliny.

Podsumowując wyniki swojej pracy, autorzy stwierdzili, że suplement cytykoliny wyraźnie poprawia ogólną wydajność pamięci, a zwłaszcza pamięć epizodyczną, u ogólnie zdrowych mężczyzn i kobiet z zaburzeniami pamięci związanymi z wiekiem. I dodali, iż odkrycia te sugerują, że regularne spożywanie cytykoliny jest bezpieczne i potencjalnie korzystne w przypadku utraty pamięci powodowanej starzeniem się mózgu.

Sławomir Ambroziak