Jak podkreślają specjaliści, zaburzenia neurodegeneracyjne, takie jak choroba Parkinsona i Alzheimera, stanowią poważny problem medyczny dzisiejszych czasów, powodując znaczne obciążenie chorobami ludzkiej populacji na całym świecie. Nagły wzrost częstotliwości występowania w ostatnim ćwierćwieczu chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera, choroba Parkinsona i choroba Huntingtona, wynika, jak spekulują specjaliści, z wydłużenia się średniej czasu życia człowieka, ponieważ to właśnie podeszły wiek jest jednym z najważniejszych czynników ryzyka zachorowania danego osobnika na każdą z tych chorób.

Ze względu na złożoną patogenezę zaburzeń neurodegeneracyjnych, wykrywanie i leczenie tych chorób nadal pozostaje nie lada wyzwaniem, pomimo szybkiego rozwoju szerokiego wachlarza nowoczesnych technik medycznych. Dlatego też rośnie wciąż pośród naukowców zainteresowanie możliwościami przezwyciężania problemów związanych z chorobami neurodegeneracyjnymi, za pomocą wykorzystania naturalnych związków aktywnych biologicznie w ramach medycyny komplementarnej i alternatywnej.

Oprócz stosowania takich związków w ich naturalnych postaciach, czyli spożywania odpowiednich pokarmów z grupy tzw. zdrowej żywności lub super żywności, związki te mogą być oferowane w postaci swoich koncentratów – tzw. suplementów diety, jak również modyfikowane laboratoryjnie w celu wzmocnienia niektórych ich właściwości, takich jak stabilność, biodostępność, aktywność biologiczna i skuteczność terapeutyczna. Obecnie wiele z nich służy już jako związki wiodące, wykorzystywane do projektowania nowych leków o pożądanej aktywności farmakologicznej.

Stosowanie naturalnych związków aktywnych biologicznie, takich jak:

• tokotrienole z oleju palmowego,
• kurkumina i kurkumy,
• apigenina z grejpfrutów,
• krocyna z szafranu,
• kwas rozmarynowy z rozmarynu,
• katechiny z zielonej herbaty,
• resweratrol z winogron
• hesperydyna z pomarańczy,

okazało się w badaniach naukowych skuteczne przeciwko kilku rodzajom zaburzeń neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera, choroba Parkinsona, choroba Huntingtona, neuropatia cukrzycowa, udar niedokrwienny, choroba niedokrwienna mózgu, padaczka i stwardnienie rozsiane. Co ciekawe, jako naturalne związki aktywne biologicznie, w przeciwieństwie do leków uzyskiwanych na drodze syntezy chemicznej, wykazują one jedynie minimalne niepożądane efekty działania, pozostając zasadniczo całkowicie dla zdrowia bezpieczne.

Witamina E to witamina rozpuszczalna w tłuszczach, do grupy której zaliczanych jest osiem związków, znanych głównie ze swoich właściwości antyoksydacyjnych. Członkowie witaminy E są podzieleni na tokoferole i tokotrienole w taki sposób, że każda grupa jest dalej dzielona na formy α, β, γ i δ. Funkcjonalne właściwości tokoferoli i tokotrienoli różnią się jednak od siebie, a tokotrienole wykazują ogólnie wyższą aktywność biologiczną od tokoferoli.

Oprócz działania neuroprotekcyjnego, tokotrienole posiadają m.in. zdolność obniżania poziomu cholesterolu i właściwości przeciwnowotworowe. Pomimo niższej biodostępności, aktywność antyoksydacyjna tokotrienoli przewyższa aktywność tokoferoli. Badania bowiem wykazały, że tokotrienole odznaczają się większą zdolnością wychwytywania wolnych rodników tlenowych w błonach biologicznych, w porównaniu z tokoferolami, ze względu na obecność nienasyconego łańcucha bocznego, który zwiększa równomierne rozmieszczenie tokotrienoli w dwuwarstwie lipidowej błony. Taki równomierny rozkład ułatwia z kolei interakcję pomiędzy pierścieniami tokotrienoli a lipidowymi rodnikami tlenowymi. Jednocześnie tokotrienole, w porównaniu z tokoferolami, wykazują znacznie większą mobilność w komórkowych frakcjach lipidowych.

Publikowane swojego czasu dane z badań epidemiologicznych wskazały, że osoby z wysokim poziomem w osoczu krwi lub charakteryzujące się wysokim poziomem spożycia kombinacji wszystkich naturalnych form witaminy E, czyli tokoferoli i tokotrienoli, były w znacznie mniejszym stopniu narażone na rozwój demencji starczej i choroby Alzheimera. Przy czym tokotrienole okazały się tutaj bardziej skuteczne od tokoferoli w neutralizacji wolnych rodników i niektórych reaktywnych form tlenu, chociaż wszystkie formy witaminy E wykazywały wysoką aktywność antyoksydacyjną (Mangialasche, 2012).

W odniesieniu do wniosków płynących z wyników tych badań epidemiologicznych, malezyjscy naukowcy dokonali niedawno przeglądu danych naukowych, skupiając się na podsumowaniu i omówieniu potencjalnej roli terapeutycznej tokotrienoli w chorobie Alzheimera i chorobie Parkinsona oraz ochronnych mechanizmów ich działania względem ośrodkowego układu nerwowego, w oparciu o dowody pochodzące zarówno z badań prowadzonych na żywych organizmach, jak też poza żywym organizmem, czyli in vivo i in vitro (Naomi, 2021).

Jak podsumowali autorzy przeglądu w swoich końcowych nioskach, wyniki badań in vivo i in vitro potwierdzają potencjał neuroprotekcyjnej aktywności tokotrinoli, chroniącej organizm przed rozwojem chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera i choroba Parkinsona, poprzez działanie przeciwutleniające oraz zapobiegające uszkodzeniu mitochondriów i obumieraniu komórek nerwowych.

Sławomir Ambroziak