Choroba zwyrodnieniowa stawów, nazywana również osteoartrozą, jest jedną z najczęściej diagnozowanych na świecie chorób wyniszczających, dotykających osoby w starszym wieku. Oszacowano, że w 2010 r. odpowiednio 3.8% i 0.85% światowej populacji cierpiało z powodu choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego i biodrowego, co stanowi 11-tą i 38-mą pod względem wielkości zachorowalności chorobę na świecie, mierzoną latami życia skorelowanymi niepełnosprawnością (tzw. DALY). Ogólnie rzecz biorąc, DALY dla choroby zwyrodnieniowej stawów były wyższe, niż w przypadku raka okrężnicy (44-te miejsce), raka piersi (47-me miejsce) i choroby Alzheimera (49-te miejsce). Osteoartroza jest najczęstszą przewlekłą chorobą stawów, dotykającą miliony osób na całym świecie, ok. 2.7 miliona osób w Stanach Zjednoczonych i ok. 2 miliony w Polsce. Choroba zwyrodnieniowa stawów jest też najczęstszą przyczyną ograniczenia sprawności ruchowej dorosłych Polaków.

Choroba zwyrodnieniowa stawów dotyka głównie chrząstki stawowej i kości podchrzęstnej.

Rozwój choroby zwyrodnieniowej stawów jest hipotetycznie inicjowany nadmiernym obciążeniem mechanicznym stawów, prowadzącym do uszkodzenia chrząstki stawowej. Produkty zużycia chrząstki powodują naciekanie komórek zapalnych do błony maziowej, a następnie uwolnienie cytokin prozapalnych, czyli hormonów tkankowych układu odpornościowego. Cytokiny te wywołują następnie stany zapalne tkanek stawowych oraz uwalnianie enzymów katabolicznych, odpowiedzialnych za dalszy rozpad chrząstki. Kiedy taki samoutrwalający się stan zapalny i proces ścierania się chrząstki przewyższa zdolność naprawczą chondrocytów (komórek tkanki chrzestnej), dochodzi do degradacji chrząstki, cechującej chorobę zwyrodnieniową stawów.

Innym, choć często pomijanym, aspektem choroby zwyrodnieniowej stawów jest patologia podchrzęstnego przedziału kostnego. Otóż we wczesnych stadiach choroby zwyrodnieniowej stawów często obserwuje się zwiększoną aktywność osteoklastów (komórek kościogubnych) i wzmożoną resorpcję kości w obszarze podchrzęstnym. Po tym następuje zwiększone tworzenie kości i osteofitów (narośli kostnych), prawdopodobnie z powodu nadmiernego obciążenia mechanicznego kości podchrzęstnej. Dlatego też badania naukowe pokazują, że zapobieganie zwiększonej przebudowie kości podchrzęstnych może spowolnić postęp choroby zwyrodnieniowej stawów.

Ponieważ w patogenezę choroby zwyrodnieniowej stawów niebagatelny udział wnosi lokalny odczyn zapalny, związki o właściwościach przeciwzapalnych, takie jak tokotrienole zaliczane obok tokoferoli do grupy witaminy E, mogą być w stanie opóźnić jej postęp. Dlatego właśnie niedawno wykonano badanie, które miało na celu określenie efektywności doustnej suplementacji tokotrienoli na chrząstkę stawową i kość podchrzęstną w szczurzym modelu choroby zwyrodnieniowej stawów, wywołanej podaniem monooctanu sodu (Kok-Yong Chin, 2019).

Trzydzieści trzymiesięcznych samców szczurów rasy Sprague-Dawley podzielono losowo w tym badaniu na pięć grup. U samców z czterech grupy wywołano chorobę zwyrodnieniową stawów, poprzez jednorazowe wstrzyknięcie monooctanu sodu, a piąta grupa posłużyła tutaj jako kontrolna grupa pozorowana. Trzy z czterech grup szczurów z chorobą zwyrodnieniową stawów były wspomagane przez pięć tygodni doustnie tokotrienolami w zróżnicowanych dawkach, odpowiadających 500, 1000 i 1500 mg dziennie w przeliczeniu na ludzi. W piątym tygodniu doświadczenia wszystkie szczury uśmiercono, a ich stawy piszczelowo-udowe pobrano do analizy.

Wyniki wskazywały, że grupy, które otrzymywały totokotrienole w dawkach 1000 i 1500 mg dziennie w przeliczeniu na ludzi, miały niższe wyniki markerów zmian patologicznych chrząstki. Totokotrienole znacząco obniżyły też poziom osteokalcyny (białka odpowiedzialnego za mineralizację kości) i zmniejszyły powierzchnię osteoklastów (komórek kościogubnych) kości podchrzęstnej.

Podsumowując swoją pracę, autorzy zakomunikowali, że tokotrienole mogą potencjalnie opóźniać postęp choroby zwyrodnieniowej stawów, w związku z czym należy prowadzić dalsze badania, w celu potwierdzenia mechanizmów działania tych związków w ochronie stawów przy osteoartrozie.

Sławomir Ambroziak