W krajach Dalekiego Wschodu od tysięcy lat surowce roślinne wykorzystywane były jako środki terapeutyczne, przeznaczone do leczenia rozmaitych chorób. Mocnym punktem tradycyjnej medycyny azjatyckiej pozostawały zawsze rośliny z rodziny imbirowatych (Zingiberaceae). Spośród członków tej rodziny botanicznej najlepiej znamy i najczęściej wykorzystujemy w zdrowej kuchni imbir lekarski, czyli zwyczajny imbir, jak również ostryż długi, czyli popularną, żółtą kurkumę. Natomiast niemal w ogóle nie znamy czarnego imbiru.

Czarny imbir znany jest naukowcom jako Kaempferia parviflora, a w Japonii powszechnie nazywany „czarną kurkumą” lub właśnie „czarnym imbirem”. Tymczasem w kraju jego pochodzenia, w Tajlandii, tubylcy mówią o nim jako o Krachai Dam. Tradycyjnie czarny imbir uznawany jest przez Azjatów za środek energizujący i tonizujący. Wyniki badań klinicznych z udziałem ludzi wskazują, że ekstrakt z czarnego imbiru poprawia krążenie krwi obwodowej oraz unaczynienie tkanek obwodowych. Ekstrakt z czarnego imbiru to funkcjonalny składnik pokarmowy o działaniu krążeniowym i przeciwobrzękowym. Badania dowiodły również jego aktywności przeciwzapalnej i przeciwcukrzycowej, a także zdolności do wspomagania potencji seksualnej, tężyzny fizycznej, rozwoju umięśnienia i redukcji tłuszczu. Czarny imbir jest bogatym źródłem flawonoidów, o szczególnie wysokiej zawartości polimetoksyflawonów – najwyższej spośród wszystkich surowców flawonoidowych.

Te wielofunkcyjne kierunki działania czarnego imbiru sprawiają, że specjaliści zaczęli postrzegać spożywanie tej rośliny jako atrakcyjną metodę potencjalnego leczenia chorób związanych z nieracjonalnym stylem życia. Przykładowo japońscy naukowcy zaliczają do takich chorób również łagodny przerost gruczołu krokowego. Jak uważają, łagodny przerost prostaty (BPH) to choroba związane z nieracjonalnym stylem życia, powodowana m.in. niewłaściwymi nawykami żywieniowymi i stresem społecznym, prowadzącym do rozchwiania równowagi hormonalnej. Częstotliwość występowania BPH wynosi około 50-60% u mężczyzn w wieku 40-60 lat i ponad 90% u mężczyzn w wieku powyżej 80 lat. Nieleczony przerost prostaty prowadzi do niedrożność dróg moczowych, a w konsekwencji do ich infekcji i poważniejszych problemów zdrowotnych.

Ważną rolę w przeroście prostaty i ogólnie zaburzeniu prawidłowych czynności gruczołu krokowego odgrywają androgeny, czyli męskie hormony płciowe, głównie testosteron i dihydrotestosteron (DHT). Otóż testosteron jest przekształcany w DHT przez enzym 5alfa-reduktazę (5alfaR). Natomiast DHT jest silnym androgenem, którego działanie jest mediowane przez wiązanie się z receptorem androgenowym (AR) w prostacie, co pobudza syntezę białek w gruczole krokowym i powoduje nadmierny przerost jego tkanki. Dlatego hamowanie enzymu 5alfaR pomaga zwykle w przeciwdziałaniu rozwojowi BPH. Przykładowo więc finasteryd, inhibitor enzymu 5alfaR, jak również flutamid, antagonista receptora AR, są stosowane z powodzeniem jako skuteczne środki wskazywane do leczenia BPH. Z drugiej strony wiadomo jednak, że leki te dają nieprzyjemne skutki uboczne swojego działania, w tym zaburzenia czynności wątroby, biegunki i bóle głowy. Dlatego też alternatywna dla tych leków żywność funkcjonalna, w tym produkty naturalne, które wykazują zdolność hamowania enzymu 5alfaR, mogą okazać się, zdaniem japońskich naukowców, przydatne w zapobieganiu BPH.

Dlatego też w swoim badaniu (Murata, 2013), japońscy naukowcy eksperymentowali z trzema roślinami z rodziny imbirowatych, m.in. czarnym imbirem i imbirem lekarskim, jak również izolowanymi polimetoksyflawonami, w przeroście gruczołu krokowego i hamowaniu aktywności enzymu 5alfaR.

W pierwszej kolejności zbadano w eksperymentach poza organizmem aktywność hamującą ekstraktów z roślin imbirowatych na 5alfa-reduktazę. Ekstrakt z czarnego imbiru wykazał tu zdolność hamowania aktywności enzymu o 76%, podczas gdy ekstrakt z imbiru lekarskiego tylko o 21%. Uzyskany przez naukowców wynik zasugerował, że czarny imbir odznacza się najsilniejszą aktywnością skierowaną przeciwko temu enzymowi, więc może być skutecznym środkiem w leczeniu BPH. Tym bardziej, że porównywany również w tym eksperymencie finasteryd hamował aktywność 5alfa-reduktazy o 48%.

W drugiej kolejności, wykorzystując podobną metodę, naukowcy ustalili, jakie związki aktywne czarnego imbiru odpowiadają w największym stopniu za hamowanie 5alfa-reduktazy. Otóż były to, jak się okazało, dwa związki z grupy polimetoksyflawonów, hamujące aktywność enzymu o prawie 56%.

W ostatniej fazie eksperymentu badano wpływ ekstraktu z czarnego imbiru na masę prostaty w warunkach życiowych. W celu pobudzenia rozrostu prostaty u szczurów wstrzykiwano im testosteron. W efekcie tego zabiegu masa ich prostaty osiągnęła średni rozmiar ok. 1900 mg/kg wagi ciała. Jednakże średni rozmiary prostaty tych szczurów, które równolegle z zastrzykami testosteronu otrzymywały doustnie ekstrakt z czarnego imbiru, wyniósł ok. 985 mg/kg, czyli imbir wykazał tu zdolność obniżania masy prostaty w zasadzie o połowę. W tym względzie nie ustępował zbytnio finasterydowi, który podawany innej grupie szczurów równolegle z testosteronem skutkował utrzymaniem rozmiaru prostaty na średnim poziomie ok. 742 mg/kg wagi ciała.

W niniejszym badaniu, jak podkreślili jego autorzy, leczenie ekstraktem z czarnego imbiru spowodowało znaczny spadek masy prostaty u szczurów, którym wstrzyknięto testosteron, a efekt ten można przypisać aktywności hamującej wobec 5alfaR, wykazywanej przez składniki aktywne, pochodzące z Kaempferia parviflora. Wyniki te wskazują, jak podsumowują autorzy badania, że ekstrakt z czarnego imbiru może być obiecującym środkiem w leczeniu BPH.

Jednocześnie należy zauważyć, że nie wykazano w tym badaniu podobnych właściwości popularnego imbiru lekarskiego. Imbir lekarski to oczywiście cenny składnik zdrowej diety, z uwagi na inne szerokie kierunki aktywności prozdrowotnej, niemniej nie spełnia nadziei jako środek chroniący mężczyzn przed rozwojem łagodnego rozrostu prostaty. Tutaj potrzebny będzie czarny imbir lub jego ekstrakt, dostępny jako suplement diety w postaci kapsułek.  

Sławomir Ambroziak